Θεοφάνης Α. Τσαπικούνης*
Φυσικά παίζουν το ρόλο του παπαγάλου και διοχετεύουν πληροφορίες κρίσιμες, κρίσιμα κουτοπόνηρες, με σκοπό την παραπληροφόρηση. Προφανώς εξυπηρετούν στόχους της αοράτου υπέρτατης αρχής.
Σαν κάτοχος διδακτορικού από ελληνικό πανεπιστήμιο είχα την ευκαιρία να ανταλλάξω απόψεις με φίλους και γνωστούς πάνω σε διάφορα αντικείμενα. Το συμπερασμα ένα: Μπορούμε να φτιάξουμε τα πάντα.
Προσωπικά είχα πει σε έναν βουλευτή του συριζα και έναν της νδ (πριν αρκετα χρόνια με αντιστοιχες κυβερνησεις) ότι μπορώ να φτιάξω ένα εργαστηριο βιοτεχνολογίας (σε συγκεκριμένο αντικείμενο και προσανατολισμό) με 100.000 ευρώ. Η απάντηση τους ίδια και απαξιωτική.
Αυτούς που ψηφίζετε, αυτοί κρατούν (και οι όμοιοί τους) την χώρα στον μεσαίωνα. Συνεχίστε να τους ψηφίζετε μέχρι που δεν θα υπάρχουν νέοι άνθρωποι (έλληνες) πια.
——-
Είμαστε καλύτεροι απ’ όσο πιστεύουμε
Το πρώτο λέιζερ ταχείας ηλεκτρικής εκκένωσης μοριακού φθορίου στον κόσμο βρίσκεται στην Αθήνα. Εκεί που χτυπά η καρδιά της επιστημονικής έρευνας από το 1958 έως σήμερα.
Το πρώτο λέιζερ ταχείας ηλεκτρικής εκκένωσης μοριακού φθορίου στον κόσμο εκτίθεται στο Φουαγιέ του εμβληματικού κτιρίου του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ), κυριολεκτικά στην καρδιά της Αθήνας. Το λέιζερ κατασκευάστηκε στην Ελλάδα σε μια περίοδο που η μισή χώρα δεν είχε ακόμη ηλεκτρικό ρεύμα.
Δεν είναι όμως η μόνη αξιοσημείωτη ιστορία που αναδύεται από το εμβληματικό κτίριο που δημιούργησαν οι Δ. Πικιώνης και Κ.Α. Δοξιάδης. Οι ιστορίες έρευνας, επιστημονικής προσπάθειας ετών και ανακάλυψης είναι μακρόχρονη, σημαντική, αν και συχνά περνά… απαρατήρητη από τα μάτια του ευρύτερου κοινού και επειδή δεν έχουμε συνηθίσει να είμαστε υπερήφανοι για το υψηλό ερευνητικό προσωπικό που εργάζεται εντός των ελληνικών συνόρων.
Τρεις Ελληνες πίσω από το Νόμπελ Χημείας
Ενα πρόσφατο διακριτικό Δελτίο Τύπου που εκδόθηκε από το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών υπογραμμίζει τη σύνδεση που έχει το Νόμπελ Χημείας, που απονεμήθηκε το 2023, με την έρευνα τριών Ελλήνων επιστημόνων του ΕΙΕ.
Οπως έχει γίνει γνωστό, το Νόμπελ Χημείας 2023 απονεμήθηκε από τη Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών στους Moungi G. Bawendi, Louis E. Brus και Alexei I. Ekimov «για την ανακάλυψη και τη σύνθεση των κβαντικών τελειών». Οι κβαντικές τελείες ή κουκκίδες είναι νανοσωματίδια τόσο μικροσκοπικά ώστε το μέγεθός τους καθορίζει τις ιδιότητές τους.
Τα σωματίδια αυτά έχουν μοναδικές ιδιότητες και τώρα διαχέουν το φως τους από τις οθόνες τηλεόρασης και τις λάμπες LED. Καταλύουν χημικές αντιδράσεις και το διαυγές φως τους μπορεί να φωτίσει τον καρκινικό ιστό για έναν χειρουργό.
Οι ερευνητές έχουν χρησιμοποιήσει κυρίως τις κβαντικές τελείες για να δημιουργήσουν έγχρωμο φως. Πιστεύουν ότι στο μέλλον οι κβαντικές τελείες μπορούν να συμβάλουν σε εύκαμπτα ηλεκτρονικά, σε μικροσκοπικούς αισθητήρες, σε λεπτότερες ηλιακές κυψέλες και ίσως σε κρυπτογραφημένη κβαντική επικοινωνία.
Στο Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΙΘΦΧ/ΕΙΕ), τρεις ομότιμοι σήμερα ερευνητές έχουν συμβάλει διαχρονικά σε θεωρητική βάση στο συγκεκριμένο πεδίο της Φυσικής.
Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του ΕΙΕ, οι ερευνητές δρ Ιωάννης Κομνηνός, Θεόδωρος Μερκούρης και Κλεάνθης Νικολαΐδης της ομάδας Ατομικής και Μοριακής Φυσικής του ΙΘΦΧ/ΕΙΕ δημοσίευσαν το 2002 την πρώτη διεθνώς θεωρητική εργασία που εξηγεί και υπολογίζει πώς τα ηλεκτρόνια κινούνται ανάμεσα σε διεγερμένες καταστάσεις σε χρόνους attosecond. Η συγκεκριμένη εργασία, που δημοσιεύθηκε το 2010, μπορεί να θεωρηθεί από τις πλέον κρίσιμες για την κατεύθυνση της επιστήμης και περιλαμβάνει πειραματικά και θεωρητικά αποτελέσματα με περισσότερες από 1.000 αναφορές. Στη συγκεκριμένη εργασία καταδεικνύεται η εξάρτηση από τον χρόνο, σε κλίμακα attosecond του φωτοηλεκτρικού φαινομένου σε πραγματικό σύστημα πολλών ηλεκτρονίων με υπολογισμούς και θεωρητικές προβλέψεις που περιλαμβάνει η εργασία της ομάδας του ΙΘΦΧ/ΕΙΕ.
Από το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών στην κορυφή της Ευρωπαϊκής Αριστείας
Πώς νιώθει κανείς όταν η έρευνά του έχει επιβραβευτεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας με χρηματοδότηση 150.000 ευρώ;
«Η επιχορήγηση ERC Proof of Concept του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας, είναι μια ανώτατη διάκριση, μια επιβεβαίωση Αριστείας. Και αυτή την επιχορήγηση ERC Proof of Concept είμαστε η πρώτη start up που την έλαβε», λέει ο επιστημονικός υπεύθυνος της εταιρείας ResQBiotech που ξεκίνησε από το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και τώρα εδρεύει στην Πάτρα.
Η εταιρεία εφαρμόζει καινοτόμες βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις για την ανακάλυψη και την προκλινική ανάπτυξη φαρμάκων κατά ασθενειών που προκαλούνται από την προβληματική αναδίπλωση και που περιλαμβάνουν πλήθος παθογόνων καταστάσεων επηρεάζοντας εκατοντάδες εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως (όπως είναι η νόσος Alzheimer, η πλάγια μυοτροφική σκλήρυνση, η κυστική ίνωση, η συστημική αμυλοείδωση κ.ά.).
Οπως εξηγεί ο διευθύνων σύμβουλος και επιστημονικός σύμβουλος της εταιρείας Γιώργος Σκρέτας, τα μόρια-δυνητικά φάρμακα της ResQ Biotech βασίζονται σε τροποποιημένα βακτήρια που λειτουργούν ως μια αυτόνομη και υψηλής απόδοσης πλατφόρμα ανακάλυψης ενώσεων-οδηγών με εν δυνάμει θεραπευτικές ιδιότητες εναντίον ασθενειών προβληματικής αναδίπλωσης πρωτεϊνών.
Ο Γιώργος Σκρέτας σπούδασε χημικός μηχανικός, έκανε μεταπτυχιακό στη Βιολογική και Χημική Μηχανική (Chemical and Biological Engineering) στο Princeton (ΗΠΑ) και εργάστηκε ως μεταδιδακτορικός ερευνητικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο Κυτταρικής και Μοριακής Βιολογίας του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Οστιν (ΗΠΑ). Η ResQ Biotech είναι σήμερα μια εταιρεία-τεχνοβλαστός του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών που ιδρύθηκε το 2019 στο Επιστημονικό Πάρκο Πατρών και αποτελεί την πρώτη ελληνική μέχρι στιγμής εταιρεία που λαμβάνει ERC Proof of Concept Grant (ERC PoC – «επιχορηγήσεις απόδειξης ιδέας») από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας (European Research Council, ERC). Η ERC PoC (Proof of Concept) χρηματοδότηση θα υποστηρίξει τη ResQ Biotech στη μελέτη και αποτίμηση των μορίων που έχει ανακαλύψει και αναπτύσσει ως δυνητικά φάρμακα για τη νευροεκφυλιστική νόσο πλάγια μυατροφική σκλήρυνση σε μοντέλα ποντικού που προσομοιάζουν την ανθρώπινη ασθένεια, ώστε να επιλέξει τα πλέον αποτελεσματικά για περαιτέρω ανάπτυξη και να ξεκινήσει η προετοιμασία για χορήγηση –σε πειραματικό επίπεδο– σε ασθενείς στο πλαίσιο κλινικών μελετών στο προσεχές μέλλον. Ωστόσο, για να ολοκληρωθεί ο κύκλος των κλινικών μελετών και σε ασθενείς θα περάσουν 8-10 χρόνια. Το 2020, το κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό Nature επέλεξε τη ResQ Biotech ανάμεσα στις πιο συναρπαστικές εταιρείες-τεχνοβλαστούς από όλον τον κόσμο στο πλαίσιο του διαγωνισμού καινοτομίας «The Spinoff Prize 2020». Επιπλέον, η ResQ Biotech ήταν η νικήτρια του διαγωνισμού καινοτόμου επιχειρηματικότητας MIT Enterprise Forum Greece 2020 και MIT Global Startup Workshop 2023. Στη συγκεκριμένη εταιρεία, όπως έγινε γνωστό τον Δεκέμβριο του 2023, επέλεξε να επενδύσει και ο συνιδρυτής της Google Maps, Λαρς Ράσμουσεν.
Το hub των «τσαλακωμένων» πρωτεϊνών
Μια διεθνής ομάδα κορυφαίων επιστημόνων που συντονίζεται από Ελληνες και χρηματοδοτείται με 1,5 εκατομμύριο ευρώ ενώνει τις δυνάμεις της για να μελετήσει την ενορχήστρωση των πρωτεϊνών στο κύτταρο και να δημιουργήσει στην Ελλάδα το πρώτο HUB στην έρευνα ασθενειών που οφείλονται σε προβληματική αναδίπλωση και συσσώρευση πρωτεϊνών.
Συχνά σκεφτόμαστε τις πρωτεΐνες ως θρεπτικά συστατικά στο φαγητό μας ή ως το κύριο συστατικό των μυών, αλλά αυτές, ως μικροσκοπικά μόρια μέσα στα κύτταρα, εκτελούν διάφορες και ζωτικές λειτουργίες. Η λειτουργικότητα μιας πρωτεΐνης εξαρτάται απόλυτα από το σχήμα της και, όταν ο σχηματισμός της πάει στραβά, προκύπτουν παραμορφωμένες δομές που προκαλούν από ελαφρώς «ανώδυνα» προβλήματα –όταν παραμελούν το σημαντικό τους έργο– έως πολύ σημαντικά –όταν σχηματίζουν ένα άβολο χάος στο εσωτερικό των κυττάρων.
Ο σχηματισμός των πρωτεϊνών είναι μια διαδικασία επιρρεπής σε σφάλματα και όταν οι πρωτεΐνες αποτυγχάνουν να αναδιπλωθούν στη λειτουργική τους κατάσταση, συχνά κολλάνε μεταξύ τους σχηματίζοντας συσσωματώματα. Οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η συσσώρευση προβληματικών πρωτεϊνών συνδέεται με διάφορες νευρολογικές νόσους, όπως η νόσος Alzheimer, η Parkinson, η Huntington και η πλάγια μυοτροφική σκλήρυνση (ALS).
Τα Twinning Projects (πρότζεκτ αδελφοποίησης) αποτελούν από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την υποστήριξη της διαδικασίας ένταξης σε αυτά υποψήφιων χωρών. Αδελφοποίηση σημαίνει ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ χωρών, η οποία χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Τα έργα αδελφοποίησης συγκεντρώνουν την εμπειρογνωμοσύνη του δημόσιου τομέα από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. με στόχο την επίτευξη συγκεκριμένων υποχρεωτικών λειτουργικών αποτελεσμάτων μέσω δραστηριοτήτων peer-to-peer.
Συντονιστής-φορέας του έργου «Twin4Promis», που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2022, είναι το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών (EIE) και συνεργαζόμενοι εταίροι το Centre for Misfolding Diseases του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ στη Μεγάλη Βρετανία, το VIB-KU Leuven Center for Brain and Disease Research στο Βέλγιο και το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης στη Δανία.
efsyn.gr