Η Αντιστασιακή Οργάνωση ΥΒΕ/ΠΑΟ* της Μακεδονίας!
– γραφεί ο Ιωάννης Μπουγάς.
Για 83 Χρόνια δέχεται τις επιθέσεις ψευδών και προπαγάνδας των κομμουνιστων της Ελλάδος.
Σύντομη Ιστορία της από την «Ελληνική Βανδέα»
«Η ΥΒΕ ήταν η πρώτη οργάνωση αντίστασης στη Μακεδονία, και μία από τις πρώτες στην Ελλάδα. Ήταν οργάνωση απολιτική, συγκροτήθηκε στις 12 Ιουλίου 1941 από τρεις ταγματάρχες και γρήγορα περιέλαβε στους κόλπους της εκατοντάδες αξιωματικούς του στρατού και της Χωροφυλακής. Φρόντισε για τη φυγή Βρετανών στρατιωτών και Ελλήνων στη Μέση Ανατολή, και χειριζόταν τους βρετανικούς ασυρμάτους στη Χαλκιδική. Στην πορεία την μετονόμασαν σε Πανελλήνια Αντιστασιακή Οργάνωση (ΠΑΟ), για να αποφύγουν να αντιμετωπίζονται ως τοπική οργάνωση, και ως αντίδραση της προπαγάνδας του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, που τους αποκαλούσε «Υπερασπιστές Βασιλέως Ελλάδος». Μέχρι το τέλος του 1942 η οργάνωση είχε απλωθεί, με χιλιάδες μέλη, σε ολόκληρη την γερμανοκρατούμενη περιοχή της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας.
Όμως, τους συνδέσμους της ΒΣΑ που εστάλησαν στη Μακεδονία, τους παρέλαβε ο ΕΛΑΣ και έτσι είχε μονοπώλιο στις ρίψεις όπλων, υλικών και χρημάτων. Οι ηγέτες της οργάνωσης είχαν έρθει σε επαφή με τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο πριν φύγει για την Αίγυπτο, και εκείνος δεν τους λησμόνησε. Ίσως η ύπαρξη της ΥΒΕ να του παρέσχε και κάποια κάλυψη με τους Βρετανούς, όταν οι εκατοντάδες αντάρτες, που είχε υποστηρίξει ότι έχει έτοιμους στην Αθήνα να βγούν στο βουνό, απεδείχθησαν ανύπαρκτοι. Με δικές του ενέργειες, η SOE χρηματοδότησε την ΥΒΕ/ΠΑΟ με 5.000 λίρες. Επιπλέον, με έγγραφο της ελληνικής κυβέρνησης την ανεκήρυξε επίσημα οργάνωση εθνικής αντίστασης.[1]
Τις πρώτες ημέρες του Φεβρουαρίου 1943 έφθασε στη Μακεδονία ο έφεδρος Υπίλαρχος Δημήτριος Παλαμίδης («Καραδημήτρης»), απεσταλμένος της SOE και της ελληνικής κυβέρνησης. Το γεγονός επιβεβαιώνει ο Π. Κανελλόπουλος: «..όταν διέφυγα εις Μέσην Ανατολήν και ανέλαβα το ΥΕΑ, έπεισα τους Άγγλους να στείλουν δι Έλληνος αξιωματικού που επέλεξα εγώ, του εφέδρου υπολοχαγού εκ Χαλκιδικής Δημητρίου Παλαμήδη πέντε χιλιάδας χρυσών λιρών εις την εν Μακεδονία ιδρυθείσαν μαχητικήν οργάνωσιν Ελλήνων αξιωματικών ΥΒΕ …».[2] Ο Παλαμήδης, εκτός από τις λίρες μετέφερε έγγραφο της κυβέρνησης και ασύρματο για απ’ ευθείας επαφή με τη SOE Καΐρου.[3]Όπως ήταν φυσικό, οι ηγέτες της ΥΒΕ/ΠΑΟ πρόβαλαν το γεγονός, ότι είχαν απ’ ευθείας επαφή με τη κυβέρνηση του Βασιλιά, ότι έλαβαν επίσημο έγγραφο αναγνώρισης και ίσως θα είπαν και για τις λίρες. Χωρίς να το αντιληφθούν, αυτό τους ταυτοποίησε ως θανάσιμους εχθρούς του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Τους επόμενους μήνες η ΥΒΕ/ΠΑΟ, αγοράζοντας από διάφορες πηγές πυρομαχικά, ανέπτυξε στα βουνά πολυάριθμες ένοπλες ομάδες ανταρτών με την επωνυμία «Ελληνικός Στρατός» (ΕΣ). Το καλοκαίρι του 1943 το σύνολο των ενόπλων ανταρτών της ΥΒΕ/ΠΑΟ ξεπερνούσε τις 2.000, ενώ μεταξύ τους ήταν και μεγάλος αριθμός αξιωματικών. Αυτό προκάλεσε ταυτόχρονη αύξηση της προπαγάνδας του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ενατίον τους, ως και ένοπλες επιθέσεις του ΕΛΑΣ.
Με παρέμβαση του Βρετανού συνδέσμου, Ταγματάρχη Nicholas Hammond, τον Αύγουστο του 1943 επήλθε προσωρινή ανακωχή. Ο Hammond απέστειλε στο ΚΓΣΑ τους Συνταγματάρχες Ιωάννη Μουστεράκη («Κλέο») και Αρχιμήδη Αργυρόπουλο («Αθωνίτη») για συνεννόηση με τον νέο αρχηγό της ΒΣΑ, Chris Woodhouse, και υπογραφή συμφώνου συνεργασίας. Ο Woodhouse δέχθηκε τους δύο αντιπροσώπους και ανεγνώρισε την ΥΒΕ/ΠΑΟ ως μέλος του ΚΓΣΑ. Με δική του πίεση, το σύμφωνο συνεργασίας της ΥΒΕ/ΠΑΟ υπεγράφη και από τον ΕΛΑΣ (τον Τζήμα). Η απόφαση, με τις υπογραφές των μελών, εδόθη στον Συνταγματάρχη Μουστεράκη να τη μεταφέρει στην κεντρική ηγεσία της ΥΒΕ/ΠΑΟ στη Θεσσαλονίκη. Με βάση την αναγνώρισή τους, μπορούσαν να έρθουν σε επαφή με το Κάιρο και να οργανώσουν ρίψη εφοδίων για τα ένοπλα τμήματα της οργάνωσης.
Όμως, ο Συνταγματάρχης Μουστεράκης δεν έφθασε ποτέ στη Θεσσαλονίκη. Συνελήφθη από τον ΕΛΑΣ και φυλακίσθηκε στη Δεσκάτη, από όπου μερικούς μήνες αργότερα, προφανώς για να γλυτώσει τη ζωή του, βρέθηκε μέραρχος στον ΕΛΑΣ. Γράφει ο Nicholas Hammond: «..Ενώ βρισκόμουν ακόμη στη Δεσκάτη, ήρθε το βράδυ σπίτι μου ένα παιδί και μου έφερε ένα μήνυμα γραμμένο με τρεμάμενο χέρι, που με δυσκολία μπόρεσα να το διαβάσω. Ήταν απ’ τον Μουστεράκη, τον αντιπρόσωπο της ΠΑΟ στο ΚΓΣΑ, που είχε σταλεί στη Θεσσαλονίκη. Μου έλεγε ότι πέθαινε απ’ την πείνα στη φυλακή της Δεσκάτης…».[4] Ήταν μιά επανάληψη του σεναρίου του Σαράφη![5]
Ο Παντελής Σίμος Καραγκίτσος σε μια έκθεσή του προς το ΠΓ του ΚΚΕ, στις 19 Σεπτεμβρίου 1943, έγραφε: «…Η ΠΑΟ ύστερα από συνεχή μάχη σκόρπισε κακήν κακώς. 20 από τους 300 της ΠΑΟ σκοτώθηκαν, ένας αριθμός (άγνωστος) πιάστηκαν αιχμάλωτοι και οι άλλοι, οι περισσότεροι, αφήσανε τα όπλα τους και σκόρπισαν για να σώσουν το τομάρι τους. Παράλληλα διατάξαμε να συλληφθούν οι αρχηγοί της ΠΑΟ Αργυρόπουλος και Μουστεράκης, οι δυό Συνταγματάρχες που ήρθαν στο ΚΓΣΑ για να τους δεχθούμε σ’ αυτό. […] «…πρόκειται για απολύτως εχθρική οργάνωση (σ.σ. η ΠΑΟ) που πρέπει να διαλυθεί οπωσδήποτε».[6] Ο Συνταγματάρχης Α. Αργυρόπουλος απέφυγε τη σύλληψη από τον ΕΛΑΣ. Διέφυγε στη Μέση Ανατολή και κατετάγη στην ΙΙΙη Ορεινή Ταξιαρχία.
Τον Οκτώβριο του 1943, η ΣΣΑ έκανε μιά ακόμη προσπάθεια να περισώσει την ΠΑΟ, αλλά τελικά δεν επέμενε αρκετά ώστε να αλλάξει τα σχέδια του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ.[7]Ο Ηammond ταξίδεψε στο Περτούλι, στην έδρα του ΚΓΣΑ, στις 4 Οκτωβρίου, και ο Woodhouse σε έκθεση προς το αρχηγείο του στο Κάιρο, με ημερομηνία 19 Οκτωβρίου 1943, γράφει: «Συναντηθήκαμε στο ΚΓΣΑ να αποφασίσουμε την τύχη της ΠΑΟ. Ο Αντισυνταγματάρχης Hammond (σ.σ. είχε πρόσφατα προαχθεί) ήταν παρών. Το γενικό αρχηγείο του ΕΛΑΣ αρνήθηκε να αναγνωρίσει την ΠΑΟ». Ο Woodhouse συνεχίζει: «Η ΠΑΟ δεν πρόκειται να επιβιώσει. Οι αξιωματικοί της είναι σε πολλές περιπτώσεις καλοί, αλλά δεν έχουν το μυαλό να ανταγωνιστούν το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στο βουνό.[8]
Έχει υποστηριχθεί από το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ότι η ΠΑΟ απέτυχε να σταθεί ανεξάρτητα στη Μακεδονία, και πρόκειται να διαλυθεί ώστε να ενωθεί με Ομάδες του ΕΔΕΣ. Η αποδοχή αυτού του σχεδίου από τον ΕΔΕΣ, συχνά αναφέρεται ως παράδειγμα της προδοσίας τους. Στην πραγματικότητα, ο λόγος της εχθρότητος του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ προς την ΠΑΟ είναι ότι η τελευταία πιστεύεται ότι υποστηρίζει και έχει τη στήριξη της εξόριστης κυβέρνησης. Αυτό επιβεβαιώνει το γεγονός ότι η βασική διαμάχη του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ με άλλες οργανώσεις είναι το θέμα της εξόριστης κυβέρνησης, και ουσιαστικά του Βασιλιά».[9]
Οι δύο Βρετανοί πρέπει να γνώριζαν πολύ καλά ότι οι κατηγορίες του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ για την ΥΒΕ/ΠΑΟ ήταν ανυπόστατες, όπως και η άλλη ότι δήθεν συνεργάζεται με τους Γερμανούς. Παρά ταύτα, οι Βρετανοί σύνδεσμοι ουσιαστικά δέχτηκαν το βέτο του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, και δεν προχώρησαν σε εφοδιασμό της ΥΒΕ/ΠΑΟ. Ο Woodhouse δεν έστειλε ποτέ αξιωματικό–σύνδεσμο αποκλειστικά στην ΠΑΟ, ο οποίος να καλεί ρίψεις εφοδίων στην οργάνωση, όπως έκανε ο Hammond για τον ΕΛΑΣ στη Δυτική Μακεδονία. Χωρίς εφοδιασμό από τη SOE, ο θάνατός της ήταν θέμα χρόνου. Το τρίμηνο Οκτωβρίου–Δεκεμβρίου 1943 η ΥΒΕ/ ΠΑΟ κατανάλωσε τα τελευταία της πυρομαχικά σε διμέτωπο αγώνα εναντίον των Βουλγάρων και του ΕΛΑΣ, ο οποίος είχε εξαπολύσει λυσσαλέες επιθέσεις εναντίον της. Έχει αναφερθεί ότι μετά την 9ηΙανουαρίου 1944 δεν υπήρχε ένοπλο οργανωμένο τμήμα της ΥΒΕ/ΠΑΟ. Ένα μικρό μόνο τμήμα υπό τον Μοίραρχο Κωνσταντίνο Μήτσου πέρασε στον ΕΔΕΣ του Ζέρβα. Οι υπόλοιποι γύρισαν στα χωριά τους, όπου συνέχισαν να δέχονται διώξεις από το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, του οποίου η προπαγάνδα συνέχισε να οργιάζει εις βάρος της ΥΒΕ/ ΠΑΟ ότι δήθεν συνεργάζεται με τους Γερμανούς.
Η προπαγάνδα αυτή βρήκε σχετική απήχηση και εκτός των φίλων του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Σ’ αυτό βοήθησε το γεγονός ότι μερικοί πρώην καπετάνιοι της οργάνωσης, μετά τη διάλυση της οργάνωσης από τον ΕΛΑΣ, προσέφυγαν για όπλα στους Γερμανούς για να προφυλάξουν τα χωριά τους και τη ζωή τους. Οι πλέον γνωστοί αυτών των καπετάνιων ήταν οι Πόντιοι Κυριάκος Παπαδόπουλος («Κισά Μπατζάκ») στην Πιερία, ο Μιχάλης Παπαδόπουλος («Μιχάλαγας») στην Κοζάνη και ο Κώστας Παπαδόπουλος στο Κιλκίς.
Η μη παροχή βοηθείας στην ΥΒΕ/ΠΑΟ από την SOE ήταν μιά μεγάλη τραγωδία, και συνετελέσθη παρά τις θετικές εισηγήσεις των δύο βασικών συνδέσμων της στην περιοχή δράσης της οργάνωσης, του Ταγματάρχη Nicholas Hammond και του Λοχαγού Inder Grill. Ο Hammond ίσως να θυμόταν και την περίπτωση της ΥΒΕ/ΠΑΟ, όταν σε μια μεταπολεμική του συνέντευξη παραδέχτηκε ότι: «…Αποφασίστηκε να δώσουμε 100% υποστήριξη στον ΕΛΑΣ, παρ’ όλο που γνωρίζαμε ότι προσπαθούσε να δημιουργήσει μονοπώλιο και έρρεπε στην επίθεση εναντίον άλλων οργανώσεων».[10]».
[1] «Για τον Ελληνικό Βορρά», Τόμος Ι, Παρμενίων Ι. Παπαθανασίου, σελ. 343.
[2] «Τα Χρόνια του Μεγάλου Πολέμου 1939 ̶45», Π. Κανελλόπουλος, σελ. 100.
[3]«Διαταγή Ελληνικής Κυβερνήσως», Νο 431, Κάιρο 5.11.1942.
[4]«Περιπέτεια με τους Αντάρτες 1943 ̶44», Nicholas G.L. Hammond, σελ. 137.
[5] «Για τον Ελληνικό Βορρά», Τόμος Ι, Παρμενίων Ι. Παπαθασίου, σελ. 415 και 418.
[6] «Αρης Βελουχιώτης, το Χαμένο Αρχείο», Γρηγόρης Φαράκος, Ελληνικά Γράμματα, σελ. 238.
[7] Η ΣΣΑ αντικατέστησε την ΒΣΑ όταν έστειλαν και οι ΗΠΑ συνδέσμους στις αντιστασιακές οργανώσεις στην Ελλάδα.
[8] Στη σύσκεψη της 3ης Οκτωβρίου 1943 πλην των Woodhouse και Hammondέλαβαν μέρος και οι: ο Άρης Βελουχιώτης, ο Τζήμας, ο Δεσποτόπουλος, ο Κικίτσας και ο Μάρκος Χαραλαμπίδης εκ μέρους του ΕΛΑΣ, ο Συν/ρχης Ραφτόπουλος από τον ΕΔΕΣ, και ο Αντ/ρχης Αρχιμήδης Αργυρόπουλος από την ΥΒΕ/ΠΑΟ.
[9] Έκθεση του αρχηγού της ΒΣΑ προς Ταξίαρχο C.M. Keable, SOE Καΐρου, 19 Οκτωβρίου 1943 (British Reports on Greece, 1943 ̶44, σελ. 46, 61).
[10] «Forgotten Voices of the Secret War. An inside history of Special Operations during the Second World War», Rodcrick Bailey, σελ. 150.