Οι θρύλοι για την ευρηματικότητα του Έλληνα εφευρέτη και μαθηματικού Αρχιμήδη ήταν τόσο ισχυροί που για αιώνες, πολλοί μελετητές πίστευαν ότι ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσει καθρέφτες για να πυρπολήσει ρωμαϊκά πλοία πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια.
Ένας Καναδός μαθητής μέσης εκπαίδευσης, ο Brenden Sener, σχεδίασε ένα έργο επιστημονικής έκθεσης για να δει εάν ένα τέτοιο κατόρθωμα ήταν δυνατό με μια μινιατούρα εκδοχή της ακτίνας του θανάτου.
Αν και δεν προσπαθούσε να βάλει φωτιά σε τίποτα, διαπίστωσε ότι η εγκατάσταση του – που περιελάμβανε λαμπτήρες θερμότητας και καθρέφτες – αύξησε σημαντικά τη θερμοκρασία του στόχου.
Με βάση τα αποτελέσματα του έργου του, ο 13χρονος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Αρχιμήδης μπορεί να είχε κάτι.
«Εάν ήταν κλιμακούμενη και με αρκετά ισχυρή πηγή θερμότητας, θα ήταν σίγουρα δυνατό», είπε στο Business Insider.
Αναπαράγοντας την πολιορκία των Συρακουσών
Ο Σενέρ άρχισε να ενδιαφέρεται για τον διάσημο μαθηματικό αφού είδε τη βίδα του Αρχιμήδη σε ένα ντοκιμαντέρ. Έκανε ένα παλαιότερο έργο επιστημονικής έκθεσης βασισμένο σε αυτή τη συσκευή, η οποία χρησιμοποιείται συχνά στην άρδευση.
«Λόγω του ότι ο Αρχιμήδης είναι τόσο καταπληκτικός εφευρέτης, αποφάσισα να ερευνήσω περισσότερες από τις εφευρέσεις του», είπε. Τότε ήταν που βρήκε τη λεγόμενη ακτίνα θανάτου.
Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας των Συρακουσών μεταξύ 214 και 212 π.Χ., ένας Ρωμαίος στρατηγός, ο Μάρκος Κλαύδιος Μάρκελλος, επιχείρησε να εισβάλει στο νησί της Σικελίας .
Ένας ιστορικός τον 12ο αιώνα έγραψε ότι «γείροντας ένα είδος καθρέφτη προς τον Ήλιο», ο Αρχιμήδης «έκαψε ολόκληρο τον ρωμαϊκό στόλο ». Ο συγγραφέας, Joannes Zonaras, στήριξε την περιγραφή στα γραπτά ενός προηγούμενου ιστορικού από μερικές εκατοντάδες χρόνια μετά την πολιορκία.
Στο μειωμένο μοντέλο του, ο Sener χρησιμοποίησε λαμπτήρες θέρμανσης για να αναπαραστήσει τον Ήλιο. Μικροί κοίλοι καθρέφτες αντανακλούσαν το φως σε ένα κομμάτι χαρτόνι με ένα «Χ» που σημαδεύει τον στόχο.
Ο μαθητής γυμνασίου και ένα διόραμα της ακτίνας θανάτου του Αρχιμήδη
Ο Brenden Sener κέρδισε πολλά βραβεία για το επιστημονικό έργο του που αναδημιουργεί την ακτίνα θανάτου του Αρχιμήδη.
«Ήταν απλώς μια μικρότερη εκδοχή όσο πιο κοντά μπορούσα να το βρω στην πραγματική ζωή», είπε.
Ένα υπέρυθρο θερμόμετρο μέτρησε την αύξηση της θερμοκρασίας κάθε φορά που ο Sener πρόσθετε έναν καθρέφτη. Με έναν λαμπτήρα 100 Watt , ο πρώτος καθρέφτης ζέστανε τον στόχο κατά περίπου 46 βαθμούς Φαρενάιτ.
Η προσθήκη δεύτερου και τρίτου καθρέφτη αύξησε τη θερμοκρασία μεταξύ 38 και 40 μοιρών, ενώ ο τέταρτος καθρέφτης την ανέβασε κατά 50 βαθμούς στους 128 βαθμούς Φαρενάιτ.
Ο Σενέρ υπέθεσε ότι η ακτίνα θανάτου του Αρχιμήδη δεν ήταν αδύνατη αν είχε χρησιμοποιήσει πολλούς περισσότερους καθρέφτες και μια θερμότερη πηγή θερμότητας.
Μια μακρά ιστορία προσπαθειών με ακτίνες θανάτου
Πολλοί άλλοι προσπάθησαν να αναδημιουργήσουν την ακτίνα του θανάτου με διαφορετικά επίπεδα επιτυχίας.
Πιο πρόσφατα, η τηλεοπτική εκπομπή Mythbusters πήρε τρεις φορές την ακτίνα θανάτου του Αρχιμήδη και δεν κατάφερε ποτέ να την κάνει να λειτουργήσει. Το 2005, ένας καθηγητής του MIT άναψε μια ξύλινη βάρκα με την τεχνική, αλλά μια δεύτερη προσπάθεια απέτυχε.
Αλλά η ακτίνα του θανάτου έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία για αιώνες.
Ο φιλόσοφος Ρενέ Ντεκάρτ το βρήκε απίθανο το 1637. Περισσότερα από 100 χρόνια αργότερα, ο λόγιος Αθανάσιος Κίρχερ πήγε στις Συρακούσες για να βρει πόσο μακρινά θα ήταν τα ρωμαϊκά σκάφη . Το 1747, ο Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon, που ήταν Γάλλος φυσιοδίφης, επιχείρησε το δικό του πείραμα με καθρέφτες.
Το 1973, ένας μηχανικός, ο Ιωάννης Σακκάς, αποφάσισε ότι η ιστορία ήταν εύλογη επειδή χρησιμοποίησε καθρέφτες με επικάλυψη μπρούτζου για να βάλει φωτιά σε ξύλα με πίσσα σε λίγα μόλις λεπτά.
Όμως, όπως τόνισε ο Σενέρ, τα κινούμενα σκάφη είναι πολύ πιο δύσκολοι στόχοι. Η συννεφιά, η απόσταση από την ακτή και η υγρασία του ξύλου θα μπορούσαν να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα της τεχνικής.
Οι επιστήμονες και οι ιστορικοί έχουν επισημάνει ότι ο Αρχιμήδης είχε στη διάθεσή του άλλα όπλα που ήταν λιγότερο δύσκολα και πιο οικονομικά. Κάποιοι έχουν προτείνει ατμοκίνητα κανόνια ή εμπρηστικά μείγματα ως τρόπους καύσης των πλοίων των Ρωμαίων .
Οι Έλληνες μπορεί επίσης να χρησιμοποιούσαν καθρέφτες για να θαμπώνουν τους ναυτικούς. Οι αντανακλαστικές επιφάνειες και οι πύρινες βάρκες θα μπορούσαν να είχαν συγχωνευτεί στους επόμενους αιώνες, δημιουργώντας πιθανώς τον μύθο μιας ακτίνας θανάτου.
Ό,τι κι αν συνέβη με τον Αρχιμήδη, ο Σενέρ είναι πολύ περήφανος για το βραβείο που κέρδισε από τη Δημόσια Βιβλιοθήκη του Λονδίνου για την έμπνευση του ενδιαφέροντος των μαθητών για την επιστήμη και την τεχνολογία .
«Το εκτίμησα πραγματικά», είπε.