Το «σύνδρομο» των πολιτικών.
Στα εξήντα εννέα χρόνια της ζωής μου, έχω διαβάσει πολλές χιλιάδες βιβλία και περιοδικά. Μυθιστορήματα, επαγγελματικά, επιστημονικά, ιστορικά, λογοτεχνικά, φιλοσοφικά, πραγματείες, έρευνες, αναλύσεις, κλπ κλπ. Και συνεχίζω να διαβάζω. Τις προάλλες λοιπόν πήρα από την βιβλιοθήκη μου να ξεφυλλίσω μια φορά ακόμα το ιδιαίτερο έργο του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι «Οι αδελφοί Καραμάζοφ». Τώρα θα μου πείτε ποιο από τα έργα του δεν είναι «ιδιαίτερο»; Και δίκιο θα έχετε!
Εν τούτοις, το μυθιστόρημα «Οι αδελφοί Καραμάζοφ» αποτελούν το κύκνειο άσμα του Ντοστογιέφσκι και θεωρείται ως το κορυφαίο έργο του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα. Σ’ αυτό παρουσιάζεται η ζωή τριών αδελφών, που δεν έχουν τίποτε κοινό μεταξύ τους (του ορμητικού και αχαλίνωτου στα πάθη Ντιμήτρι, του συγκρατημένου αλλά ψυχικά αδύνατου και άβουλου Ιβάν και του αγνού ονειροπόλου Αλιόσα), σε συνάρτηση με την ακόλαστη και έκλυτη ζωή του πατέρα τους, του Φιόντορ Παύλοβιτς Καραμάζοφ, που τα εγκατέλειψε άστοργα, όταν ήταν πολύ μικρά και ορφανά από μητέρα. Οι ήρωες της ιστορίας απεικονίζουν με μοναδικό τρόπο όλες τις δυνάμεις που ενυπάρχουν σε κάθε ανθρώπινη ψυχή.
Υπάρχουν διάλογοι μέσα στο έργο αυτό που η πνευματική τους αξία δεν μπορεί να αποδοθεί με λόγια. Διάλογοι μέσα από τους οποίους μπορούν να δωθούν όλες οι απαντήσεις σε όλες τις απορίες που θα μπορούσε κάποιος να έχει για την σημερινή ανθρώπινη κοινωνία, για την αχαρακτήριστη συμπεριφορά εκείνων που κάποια στιγμή ανέρχονται σε κοινωνικά και θεσμικά αξιώματα, σε «βάθρα» που τους επιτρέπουν να εξουσιάζουν τους άλλους.
Στο απόσπασμα που παραθέτω, τα τρία αδέλφια, ενήλικα πια, συναντιούνται με τον πατέρα τους και συμφωνούν να επισκεφτούν το φημισμένο πάτερ Ζωσιμά, γέροντα του μοναστηριού της περιοχής, για να ζητήσουν τη μεσολάβησή του για συμφιλίωση και λύση των διαφορών τους. Στη συνάντηση παρευρίσκεται και ο ξάδελφος της πρώτης γυναίκας του Παύλοβιτς, ο Πιότρ Αλεξάνδροβιτς Μιούσοβ, κτηματίας της περιοχής, που είχε αναλάβει την κηδεμονία του Ντιμήτρι.
Στους διαλόγους που ακολουθούν γίνεται αβίαστα κατανοητό στον καθένα το τι συμβαίνει με τους ανθρώπους της πολιτικής και των μίντια, με εκείνους που αποκτούν εξουσία δύναμη και πλούτο. Εύκολα, χωρίς προσωπικό κόπο και συνήθως ανήθικα. Προσωπικά λοιπόν το χαρακτήρισα ως «το σύνδρομο των πολιτικών», ως την βαθειά αιτία που τους καθιστά τόσο διεφθαρμένους και κτηνάνθρωπους. Απολαύστε το!
[… Το κυριότερο είναι να μη λέτε ψέματα στον ίδιο σας τον εαυτό.
Αυτός που λέει ψέματα στον εαυτό του και πιστεύει στο ίδιο του το ψέμα, φτάνει στο σημείο να μη βλέπει καμιά αλήθεια ούτε μέσα του ούτε και στους άλλους.
Κι έτσι χάνει κάθε εκτίμηση για τους άλλους και κάθε αυτοεκτίμηση.
Μην εκτιμώντας κανέναν, παύει να αγαπάει.
Και μην έχοντας την αγάπη, αρχίζει να παρασέρνεται από τα πάθη και την ακολασία για να απασχοληθεί και να διασκεδάσει.
Έτσι φτάνει στην απόλυτη κτηνωδία, και όλα αυτά επειδή λέει συνεχώς ψέματα στους άλλους και στον εαυτό του.
Αυτός που λέει ψέματα στον εαυτό του είναι αυτός που προσβάλλεται πρώτος.
Γιατί καμιά φορά είναι πολύ ευχάριστο να νιώθει κανείς προσβλημένος. Ετσι δεν είναι;
Κι ας ξέρει πως κανένας δεν τον πρόσβαλε και πως μονάχος του φαντάστηκε την προσβολή και είπε ψέματα από κοκεταρία, υπερέβαλε τα πράγματα για να τα εξωραΐσει, αρπάχτηκε από μια λέξη φτιάχνοντας ένα ολάκερο βουνό από έναν κόκκο σινάπεως.
Τα ξέρει όλα αυτά και μόνος του, κι όμως προσβάλλεται, προσβάλλεται ώσπου να νιώσει ευχαρίστηση, να νιώσει μεγάλη αγαλλίαση, κι έτσι φτάνει στο σημείο να καλλιεργεί μέσα του το πραγματικό μίσος.
Αγάπησε όλη τη κτίση του Θεού, τα πάντα μέσα σ’ αυτήν και κάθε κόκκο άμμου. Αγάπησε το κάθε φύλλο, την κάθε ηλιαχτίδα από το φως του Θεού. Αγάπησε τα ζώα, αγάπησε τα φυτά, αγάπησε το καθετί. Κι όταν αγαπήσεις τα πάντα τότε θα ανακαλύψεις μέσα στο καθετί το μυστικό του Θεού. Σαν το αισθανθείς αυτό, τότε να αρχίσεις να το γνωρίζεις και να το αντιλαμβάνεσαι κάθε μέρα όλο και πιο πολύ. Και θα φθάσεις, εν τέλει, να αγαπήσεις ολόκληρο τον κόσμο με μια ανεξάντλητη, παγκόσμια αγάπη που να αγκαλιάζει και να περιλαμβάνει τα πάντα. Αγάπησε τα ζώα: ο Θεός τους έχει δώσει σπέρματα σκέψης και ανόθευτη χαρά. Μην τα ταράξεις. Μην τα βασανίζεις, μην τους στερήσεις τη χαρά τους, μη βαδίσεις ενάντια στις προθέσεις και το σχέδιο του Θεού.
Θέλουμε να ζήσουμε έστω και ενάντια στην λογική.
«Πάθος για ζωή πάση θυσία» αναφωνεί ο Ιβάν Καραμαζώφ. Δεν υπάρχει καμία δύναμη, καμία απόγνωση, κανένα τρομερό γεγονός όσο δυσάρεστο κι αν είναι όπως φτώχεια, αρρώστια ή άλλη δυστυχία που να μπορεί να μας κάνει να θέλουμε να «καταπνίξουμε αυτή την θαυμαστή κι απρεπή ίσως δίψα για τη ζωή…]
Θα επανέλθουμε όμως με τον Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, σύντομα. Με ένα άλλο έργο του εξίσου αποκαλυπτικό για την κοινωνία μας με τίτλο «Ο Ηλίθιος» που έχω ήδη αναφέρει κάποια αποσπάσματα σε προηγούμενο άρθρο μου!
Άρης Παπαμιχαήλ
Οικονομολόγος – Σύμβουλος Επιχειρήσεων
