Ο Ελληνισμός της Πόλης υπέφερε πολλές διώξεις από το 1924 που υπογράφηκε η Συνθήκη της Λωζάνης η οποία, υποτίθεται, ότι τον προστάτευε. Βαριά φορολογία, διώξεις, εκτοπισμοί συνέθεσαν την ιστορία του. Όμως τα όσα έγιναν από το απόγευμα της 6ης Σεπτεμβρίου 1955 δεν έχουν προηγούμενο. Έμειναν στη συλλογική μνήμη ως Σεπτεμβριανά.
Τούρκοι παρακρατικοί που είχαν μεταφερθεί από την Ανατολία ξεχύθηκαν στις ελληνικές συνοικίες της Κωνσταντινούπολης. Αιτία ήταν η δήθεν έκρηξη βόμβας στο σπίτι του Κεμάλ στη Θεσσαλονίκη στο κτίριο του Τουρκικού Προξενείου.
Οι εφημερίδες σε έκτακτες εκδόσεις μιλούσαν για τεράστιες ζημιές. Όπως αποδείχτηκε αργότερα όλα αποτελούσαν μέρος προβοκάτσιας. Τη βόμβα μικρής ισχύος – απλά για να σκάσει – την είχε βάλει ο κλητήρας του Προξενείου ο οποίος φυσικά ήταν Τούρκος. Απλά χρειαζόταν το φυτίλι που θα άναβε τη «βόμβα της οργής».
Εκείνο το απόγευμα και το βράδυ καταστράφηκαν 4.348 καταστήματα, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 5 πολιτιστικοί σύλλογοι, οι εγκαταστάσεις 3 εφημερίδων, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, 21 εργοστάσια, 110 ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, 73 εκκλησίες, ενώ συλήθηκαν πάρα πολλοί τάφοι σε 2 κοιμητήρια, καθώς και οι τάφοι των πατριαρχών στην Μονή Βαλουκλή.
Επίθεση δέχτηκαν και ένας μικρός αριθμός αρμενικών και εβραϊκών περιουσιών, ορισμένες αρμενικές εκκλησίες και μια εβραϊκή συναγωγή.
Τουλάχιστον 30 Έλληνες σκοτώθηκαν και εκατοντάδες άλλοι κακοποιήθηκαν βάναυσα. Σε δύο περίπου χιλιάδες υπολογίζονται από τους κύκλους της ομογένειας οι βιασμοί, αν και επισήμως καταγγέλθηκαν μόνο 200.
Ιδιαίτερο μίσος επεδείχθη κατά των ιερωμένων, αφού πολλοί απ’ αυτούς ξυλοκοπήθηκαν αγριότατα, άλλοι γυμνώθηκαν και διαπομπεύθηκαν, εξαναγκαζόμενοι να φωνάζουν: «Η Κύπρος είναι τουρκική», ενώ υπάρχουν μαρτυρίες ότι σε κάποιο ιεροδιάκονο έγινε αναγκαστική περιτομή. Ο Επίσκοπος Παμφίλου Γεράσιμος και ο ηλικιωμένος μοναχός Χρύσανθος Μαντάς ξυλοκοπήθηκαν μέχρι θανάτου, ενώ ο Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως Γεννάδιος παραφρόνησε από τους ξυλοδαρμούς και ύστερα από λίγο απεβίωσε.
Λίγες μέρες μετά τα γεγονότα, όταν οι πρώτοι τρομαγμένοι Έλληνες της Πόλης έφθασαν στην Αθήνα η εφημερίδα Απογευματινή στηριζόμενη σε μαρτυρίες ομογενών αναπαρέστησε τα γεγονότα.
Τα καταθέτουμε ως μαρτυρία των όσων έγιναν τότε. Μπορεί να πέρασαν σχεδόν 60 χρόνια από τότε, αλλά η τουρκική επιθετικότητα παραμένει η ίδια. Πολύ απλά οι απόγονοι των παρακρατικών εκείνης της νύχτας, φόρεσαν σακάκι και γραβάτα, έγιναν πολιτικοί και σε κάθε ευκαιρία κουνάνε το δάχτυλο στην Ελλάδα.
Στην κεντρική φωτογραφία η λεηλασία του μεγαλύτερου κοσμηματοπωλείου «Φραγκούλη» της Κωνσταντινούπολης και της ευρύτερεης περιοχής στη περιοχή του Πέραν.
ΜΑΚΕΛΕΙΟ