Grecia Salentina. Αν υπάρχει μία χώρα με την οποία οι Έλληνες αισθανόμαστε κοντά, αυτή είναι η Ιταλία. Και δεν είναι η γεωγραφική θέση αυτή που μας φέρνει πιο κοντά. Είναι και τα… πρόσωπα, η όψη μας, είναι αυτό το «una fiaccia, una razza», το «ούνα φάτσα ούνα ράτσα» που έχουν πει οι Ιταλοί για εμάς. Η εξωτερική ομοιότητα που έχουμε, οι ομοιότητες στο DNΑ των δύο λαών. Δύο λαοί που παραμένουν κοντά και συνυπάρχουν άψογα. Πού; Στη Νότια Ιταλία και ακόμη πιο συγκεκριμένα στην Πούλια, εκεί όπου υπάρχει η Grecia Salentina, εκεί όπου υπάρχουν 11 χωριά στα οποία το ελληνικό στοιχείο ακόμη και σήμερα είναι πολύ έντονο. Κάτι που βλέπει κανείς στις επιγραφές των πινακίδων, στα ονόματα των χωριών, στα τραγούδια τους, στην ομιλία τους, αφού υπάρχει η τοπική διάλεκτος ονόματι Griko…
Η ελληνική παρουσία στη νότια Ιταλία
Οι Ιταλοί λένε ότι όσο πιο χαμηλά κατεβαίνεις στη χώρα τους τόσο μεγαλύτερη ζέστη, ζεστασιά νιώθεις. Και δεν αναφέρονται στις θερμοκρασίες, οι οποίες όντως είναι πιο χαμηλές όσο κατεβαίνεις την «μπότα», αλλά στη νοοτροπία του κόσμου. Στο πώς οι βόρειοι είναι πιο ψυχροί, πιο απόμακροί ενώ οι νότιοι πιο προσιτοί, πιο ζεστοί ως άνθρωποι. Δεν αποτελεί έκπληξη, επομένως, το γεγονός ότι αυτή η ελληνική παροικία δεν είναι στον ιταλικό βορρά αλλά στον ιταλικό νότο. Εκεί όπου είχαν εγκατασταθεί Έλληνες στα χρόνια του Βυζαντίου και παρέμειναν εκεί και μετά την πτώση της αυτοκρατορίας.
Από τότε έχουν περάσει αιώνες αλλά στη νότια Ιταλία, στη χερσόνησο του Σαλέντο, οι Έλληνες παραμένουν. Και παραμένουν δυναμικά. Τόσο δυναμικά ώστε να έχουν δεχθεί και επισκέψεις από αξιωματούχους του ελληνικού κράτους μέσα στην πάροδο του χρόνου. Ο οποίος χρόνος, πάντως, μοιάζει σαν να μην έχει περάσει εκεί. Και για να συμβεί αυτό, παίζουν τεράστιο ρόλο οι Έλληνες, οι οποίοι προσπαθούν να διατηρήσουν την ταυτότητά τους, τη γλώσσα τους, τον πολιτισμό τους. Και τα καταφέρνουν περίφημα, αφού συνυπάρχουν τέλεια με τους ντόπιους. Και αυτοί, άλλωστε, στηρίζουν αυτή την ελληνική παρουσία, η οποία αφορά, όπως προαναφέρθηκε, σε 11 χωριά-κωμοπόλεις.
Μαρτάνο, Καλημέρα, Καρπινιάνο Σαλεντίνο, Καστρινιάνο ντε Γκρέτσι, Κοριλιάνο Ντ’Οτράντο, Κουτροφιάνο, Μαρτινιάνο, Μελπινιάνο, Σολέτο, Στερνατία και Τσολίνο είναι τα ονόματα αυτών των 11 χωριών με συνολικό πληθυσμό κάτι παραπάνω από 43.000.
Grecia Salentina: Η ελληνική γλώσσα και η αναγνώριση της μειονότητας
Από τα ονόματα των χωριών μπορεί εύκολα να καταλάβει κανείς ότι πρόκειται για Ελλάδα. Το «Καλημέρα» τα λέει όλα, όπως και το Καστρινιάνο ντε Γκρέτσι, δηλαδή «το Καστρινιάνο των Ελλήνων». Σε αυτά τα 11 χωριά, λοιπόν, υπάρχουν δρόμοι με ελληνικές ονομασίες ενώ τα ελληνικά διδάσκονται και στα σχολεία της περιοχής. Είναι κάτι που παίζει τεράστιο ρόλο, όπως αντιλαμβάνεται κανείς, στο να διατηρείται το δέσιμο με την Ελλάδα αλλά δεν είναι και το μόνο που βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση.
Σε αυτά τα χωριά, όπως και στα χωριά της Καλαβρίας που επίσης υπάρχει το ελληνικό στοιχείο, οι κάτοικοι έχουν βγάλει ακόμη και τραγούδια με την ελληνική γλώσσα. Ή μάλλον με τη γλώσσα Γκρίκο, τη διάλεκτο που βασίζεται στην ελληνική γλώσσα έχοντας υιοθετήσει και στοιχεία της ιταλικής. Το τραγούδι «Kalinifta», δηλαδή «Καληνύχτα», είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της αγάπης που υπάρχει στην Κάτω Ιταλία για την Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της διαλέκτου Γκρίκο, η οποία προστατεύεται από τον νόμο.
Γιατί; Επειδή από τα τέλη του 20ου αιώνα το ιταλικό κράτος αναγνώρισε τη Grecia Salentina και την διάλεκτο Γκρίκο ως ελληνική εθνική και γλωσσική μειονότητα. Και από εκεί και πέρα, είναι θέμα των κατοίκων αυτών των χωριών το να κρατήσουν τη διάλεκτο Γκρίκο ζωντανή και να την περάσουν και στις νεότερες γενιές, οι οποίες, όσο κι αν προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανές τις ρίζες τους με την Ελλάδα, λογικό είναι να χρησιμοποιούν περισσότερο την ιταλική γλώσσα και λιγότερο την ελληνική.
Grecia Salentina: Ο πολιτιστικός σύλλογος «Argalio» και οι εκκλησίες που θυμίζουν Ελλάδα
Ελληνική διάλεκτος, ελληνικά ονόματα σε δρόμους, ελληνικά τραγούδια, γενικά όλα θυμίζουν Ελλάδα στη Grecia Salentina και αυτό φαίνεται και από τα κτίρια. Τα χρώματά τους που παραπέμπουν σε σπίτια ελληνικών νησιών και η αρχιτεκτονική τους, όπως για παράδειγμα στις εκκλησίες, θυμίζουν Ελλάδα και αυτό είναι κάτι που αναγνωρίζουν και οι ντόπιοι, οι Ιταλοί. Στο να έχει διατηρηθεί, άλλωστε, αυτή η ελληνική μειονότητα έχουν παίξει ρόλο και αυτοί με τη συγκαταβατική τους στάση αλλά και με τη διάθεσή τους να μάθουν κι αυτοί όσο το δυνατόν περισσότερα για την ιστορία των Ελλήνων της περιοχής.
Μια ιστορία που φαίνεται και από κάποιες λεπτομέρειες, οι οποίες, όπως συμβαίνει πάντα, κάνουν τη διαφορά. Στο Κοριλιάνο Ντ’Οτράντο, για παράδειγμα, υπάρχει πολιτιστικός σύλλογος με το όνομα Argalio και, ναι, σωστά καταλάβετε, πρόκειται για τον «αργαλειό», μια κατασκευή που παραπέμπει αποκλειστικά στην Ελλάδα. Αυτή την Ελλάδα στην οποία είναι δύσκολο σήμερα, πλέον, το να βρει κανείς αργαλειό, ακόμη κι αν πάει σε χωριά στα οποία διατηρούν τις παραδόσεις.
Στη Grecia Salentina όμως, την Ελλάδα της νότιας Ιταλίας, θα βρεις και αργαλειό και μεγάλη αγάπη για την πατρίδα. Αυτή που συνεχίζει να υπάρχει στη σκέψη τους, στην καρδιά τους, στην καθημερινότητά τους. Και είναι ένα πολύ μεγάλο στοίχημα για όλους το να συνεχίζει να υπάρχει και τις επόμενες δεκαετίες και να μη χαθεί καθώς οι νεότερες γενιές αισθάνονται, καλώς ή κακώς, περισσότεροι Ιταλοί πλέον και λιγότερο Έλληνες…
makeleio